Dat Facebook een gemeen, weerzinwekkend, achterbaks en hypocriet bedrijf is dat geheel willekeurig pagina’s, comments, gebruikers, statusupdates, plaatjes, meningen en nieuws censureert zal inmiddels voor iedereen bekend zijn. Maar met het één week lang censureren van een pagina over kunst heeft Facebook een geheel nieuwe bron van duistere en beangstigende censuur aangeboord. Kennelijk beviel het één van die zogenaamd ‘goed getrainde meertalige maar altijd objectieve medewerkers’ van Facebook totaal niet dat Nederlanders zomaar naar zoenende homo’s mogen kijken en werden foto’s, filmpje en vervolgens een complete pagina verwijderd. Reden: ‘Verspreiding van kinderporno‘.
Na een week waarin Facebook, zoals gebruikelijk, geen enkele reactie gaf aan de verbijsterde oprichters van de pagina was het De Telegraaf die wél een en ander in beweging kon brengen. Maar ook de Telegraaf kreeg niets anders te horen dan het arrogante, neerbuigende, regenteske en gevoel van machteloosheid opwekkende verwijzen naar de ‘richtlijnen van Facebook’. Nul inhoudelijke reactie, nul communicatie, nul klantvriendelijkheid, nul medewerking. Facebook wil wel uw gedachten, meningen, likes en clicks om daar geld mee te verdienen maar daar iets voor terug doen is absoluut niet de bedoeling.
Toch, kennelijk was de angst voor reputatieschade uiteindelijk groter dan de arrogantie van de macht en werden foto en pagina weer terug geplaatst. Wederom met het laffe en leugenachtige bericht ‘sorry, we hebben per ongeluk het verkeerde verwijderd, dat had niet mogen gebeuren’.
Ondertussen gebeurde het wél, en het gebeurt telkens en steeds vaker. Het begint er op te lijken dat Facebook helemaal geen onderzoek meer doet naar klachten maar vrijwel alles verwijdert waarover wordt geklaagd, mits de dienstdoende censor in kwestie zich eveneens stoort aan de gerapporteerde uiting.
En daar ligt het grote gevaar: dat kan alles zijn. Of het nou het woordje ‘FLIKKER’ in comments onder een statusupdate is, een pagina van atheïsten waarop de islam wordt bekritiseerd of zoenende homoseksuelen, Facebook zit niet met de schade voor beheerder of bedrijf en verwijdert domweg wat het verwijderd wil zien. Geen inspraak, discussie, debat of invloed mogelijk.
Het gebruiken van Facebook, kortom, betekent letterlijk altijd het risico lopen te worden verwijderd, zonder dat je iets fout doet en zonder dat je weet waarom. Je mening, je gedachte, je uiting van expressie of gewoon je vakantiefoto’s die je wilt delen met je naasten, voor Facebook is het allemaal niets waard, met een druk op de knop is het verdwenen, desnoods met de uitleg ‘schending van richtlijnen want verspreiding van kinderporno’. Of dit waar is of niet maakt niet uit, erover in discussie gaan is überhaupt niet mogelijk. Kun je je nog zo houden aan richtlijnen, die richtlijnen blijken een schaamlap om de willekeur van de macht mee te camoufleren.
Aangezien niemand kan controleren of de door Facebook zo genoemde ‘professionele teams’ werkelijk zo professioneel zijn en Facebook arrogant als ze is, en inmiddels waarschijnlijk net zo paranoïde als elke dictator, toch geen antwoord geeft op vragen van gedupeerden is de reden ‘schending van richtlijnen’ niet langer relevant. Ook als er helemaal geen richtlijnen worden geschonden kan Facebook besluiten iets te censureren. Bijvoorbeeld omdat het niet in de politieke agenda van Facebook past of omdat andere belanghebbenden, zoals leiders van minder vrije en democratische landen, er bij gebaat zijn als bepaalde zaken niet in de openbaarheid komen. Facebook verantwoordt toch niets, de perswoordvoerster van Facebook zegt toch nooit iets anders dan ‘richtlijnen’, en er is geen hoger beroep, ombudsman, bemiddeling of arbitrage mogelijk. Dus waarom zou Facebook het risico lopen leiders van landen met veel inwoners, waar dus veel geld valt te halen, tot vijanden te maken door voor vrijheid op te komen als het eenvoudigweg bevriend kan blijven met die leiders door een einde te maken aan vrijheid?
En daar wordt het gevaarlijk: nu Facebook hard op weg is de primaire nieuwsbron te worden van (vooral) jongeren kan inmiddels de vraag worden gesteld of Facebook zich niet ook transparant moet gedragen en zich dient te verantwoorden voor haar radicale en extreme censuurbeleid. Het manipuleren van nieuws, het weghouden van informatie en het onderdrukken van specifieke geluiden, die overduidelijk afkomstig zijn uit verschillende groepen in de hele samenleving, staat haaks op de grondwet en verdragen die in westerse democratieën gelden. Zonder transparantie en zonder controle is niet zeker of en hoeveel vrijheid er door Facebook wordt geofferd, en dus hoeveel relevante informatie wordt weggehouden voor een groeiende groep die voor informatie afhankelijk is van Facebook.
Maar kennelijk is het voor geen enkele overheid een serieus probleem dat een jonge generatie zich massaal laat voorliegen door een evidente manipulator. En kennelijk is het voor de pers ook geen enkel probleem dat er steeds vaker sprake is van censuur van zaken die een belangrijk onderdeel vormen van het pluriforme medialandschap, maar door Facebook duidelijk niet zijn gewenst. De recente censuur van Erdogan-satire zou daarvan toch een alarmerend voorbeeld moeten zijn.
Helaas: nog altijd geen krantenvoorpagina’s waarop op z’n minst de vraag wordt gesteld of we niet eens kritischer moeten zijn op Facebook en de gebruikers niet beter moeten voorlichten. Geen uitgebreide onderzoeksreportages bij de NPO waarin kritisch wordt gekeken naar een medium, en degenen die dat medium besturen, een medium dat inmiddels het monopolie op zowel nieuws als entertainment lijkt te hebben en veel geld verdient aan haar gebruikers, al dan niet middels dubieuze privacyschendende voorwaarden. Geen protestgroepen die oproepen minder te Facebooken, geen demonstraties, geen petities, geen Kamervragen, geen debat, geen discussie. Helemaal niks, noppes, nada, zero. Tumbleweeds, krekels en verder een intense maar dreigende stilte.
Facebook ondertussen zit gewoon de mediastormpjes uit en gaat gewoon weer verder met censureren, met dank aan de gebrainwashte Facebook-consument die niet bereid is ook maar iets in te leveren of ten minste aan te kaarten uit angst voor een like of wat minder per dag. Ondertussen groeit een hele generatie op met de gedachte dat er slechts één waarheid is (en die bepaalt Facebook), dat debat slechts (letterlijk) eentonig gevoerd mag worden (op de enige volgens Facebook juiste toon), dat alles wat met satire, kritiek, naaktheid, seksualiteit, geweld of zelfs religiekritiek heeft te maken niet meer bestaat in de wereld en, vooral dat, dat drammen en klagen na te zijn ‘gekwetst’ (lees: na iets te hebben gelezen of gezien waarmee je het niet eens bent) daadwerkelijk helpt omdat het drammen en klagen steeds maar weer wordt beloond. Mede dankzij Facebook zitten we straks met een generatie die er van overtuigd is geraakt dat alles wat kwetsend is (al was het maar de verkeerde kleur blauw aan de ochtendhemel) moet worden verwijderd als daar om wordt gevraagd.
Ik zeg het nogmaals: Facebook heeft een eigen politieke agenda en is hard bezig die politieke agenda in de praktijk te brengen. Wereldwijd. Als een onaantastbaar bedrijf dat ook nog eens stelselmatig zwijgt en zich in stilzwijgen hullen als belangrijkste vorm van communicatie ziet probeert een agenda wereldwijd te actualiseren zou dat sowieso al alle alarmbellen moeten laten klinken, al helemaal als dat bedrijf niet alleen het grootste informatienetwerk ter wereld heeft maar inmiddels ook de dagelijkse levens van honderden miljoenen vrije jonge burgers in ernstige mate beïnvloedt. Maar de stilte van geen alarmbellen die rinkelen is tot op heden oorverdovend.
Als Italiaanse of Britse media aantoonbaar worden beïnvloed door hun steenrijke politiek-ideologisch gemotiveerde uitgevers is er geen medium dat niet geregeld moord en brand schreeuwt over de grote macht die dergelijke miljardairs hebben. Maar nu het Facebook is, een verlengstuk van een dwaze idealist die multimiljardair en multimachtig is, kan het ineens niemand wat schelen.
Als een overheid in willekeurig welk land dan ook de minste moeite zou doen om bepaalde informatie te censureren of media te beïnvloeden reageert iedereen, terecht, geschokt en is de kritiek, wederom terecht, eensgezind. Maar nu Facebook in heel veel landen tegelijk zowel actief informatie censureert als succesvol de informatiestromen en daarmee het publieke debat weet te beïnvloeden, is er geen haan die er naar kraait.
Misschien is het voorbeeld waar het in dit artikel om gaat wel het beste voorbeeld: als De Telegraaf hier niet achteraan had gezeten dan was een foto van twee zoenende politiemannen, een kunstuiting die de geneugten van de vrije democratische samenleving uitdrukt, voorgoed verwijderd geweest. Honderduizenden, miljoenen, misschien wel ontelbare aantallen jonge mensen hadden dan hun blik niet kunnen verruimen nadat ze kennis hadden genomen van de in het Westen heersende opvatting van vrijheid. Een opvatting die in hun eigen land wellicht nog geen bestaansrecht heeft, maar mede dankzij de mogelijkheid persoonlijk te worden geïnspireerd door in vrijheid geschapen expressie die openbaar en zichtbaar wordt gemaakt op een informatienetwerk uiteindelijk een bestaansrecht zou kunnen krijgen.
Of anders gezegd: als het aan Facebook ligt blijven miljoenen mensen onwetend over de vrijheid en de daaruit voortkomende acceptatie van homoseksualiteit in West-Europa.
En dat kan kennelijk helemaal niemand wat schelen.
